Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động hiện nay, việc quản trị rủi ro kinh doanh trở nên vô cùng quan trọng. Nếu như các tập đoàn lớn có lợi thế về nguồn lực và khả năng ứng phó, thì các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) lại đặc biệt dễ bị tổn thương trước những thách thức. Bài viết này phân tích những rủi ro đặc thù mà SMEs phải đối diện, đồng thời đề xuất các chiến lược trọng yếu nhằm nâng cao khả năng chống chịu, từ quản lý dòng tiền, thiết lập cơ chế quản trị nội bộ, củng cố chuỗi cung ứng, cho đến bảo vệ tài sản trí tuệ. Đây là thời điểm SMEs cần chủ động trong quản trị rủi ro, không chỉ để tồn tại mà còn để phát triển trong giai đoạn bất ổn.
Bức tranh khủng hoảng tài chính
Trong thế kỷ 21, nhiều cuộc khủng hoảng tài chính đã xảy ra, gây ảnh hưởng sâu rộng đến cả các quốc gia riêng lẻ và nền kinh tế toàn cầu. Trong những năm gần đây, Hy Lạp, Argentina và Nga đều trải qua giai đoạn bất ổn kinh tế nghiêm trọng. Đặc biệt, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 được xem là tồi tệ nhất kể từ Đại khủng hoảng thập niên 1930 tại Mỹ bắt nguồn từ việc các ngân hàng đầu tư sử dụng đòn bẩy tài chính quá mức đối với các chứng khoán đảm bảo bằng thế chấp. Khi tình trạng vỡ nợ thế chấp lan rộng, các công cụ tài chính này mất giá trị, kéo theo sự sụp đổ của nhiều tổ chức tài chính lớn.
Ngày nay, kinh tế toàn cầu lại tiếp tục đối mặt với những vấn đề mà nếu không được giải quyết, chắc chắn sẽ chuyển hóa thành khủng hoảng tài chính. Khi thế giới vẫn chưa hoàn toàn khắc phục được hậu quả sau hai năm đại dịch, chúng ta lại chứng kiến những tác động nặng nề từ một cuộc chiến tranh khốc liệt đang diễn ra gần kề. Những thách thức này vẫn đang để lại những dấu ấn đặc thù lên các thị trường tài chính.
Những thách thức đặc thù đối với SMEs
SMEs luôn giữ vai trò quan trọng trong mọi nền kinh tế và sẽ tiếp tục duy trì vai trò này trong nhiều năm tới. Ngân hàng Thế giới ghi nhận rằng SMEs chiếm khoảng 90% tổng số doanh nghiệp và hơn 50% việc làm toàn cầu. Đến năm 2030, thế giới sẽ cần thêm khoảng 600 triệu việc làm để duy trì tăng trưởng kinh tế, và SMEs sẽ là trung tâm của quá trình phát triển đó.
Tuy nhiên, việc quản trị rủi ro với SMEs chưa bao giờ khó khăn như hiện nay. Làm thế nào để họ có thể giảm bớt áp lực hằng ngày trong việc quản lý dòng tiền, tìm kiếm nguồn tài chính, đồng thời đối phó với các xu hướng và thách thức toàn cầu như tiến bộ công nghệ, các yêu cầu về phát triển bền vững và chuỗi cung ứng toàn cầu hóa?
Trong bối cảnh bất định hiện nay, dù lớn hay nhỏ, tất cả các doanh nghiệp đều phải đối mặt với những rủi ro cơ bản giống nhau, chỉ khác nhau về quy mô và mức độ. Thế nhưng, SMEs gặp nhiều khó khăn hơn bởi thường bị hạn chế về nguồn lực và khả năng tiếp cận tài chính. Ngoài ra, họ có xu hướng tập trung ngắn hạn, vận hành doanh nghiệp trong khi ít có thời gian dành cho việc hoạch định chiến lược giảm thiểu rủi ro hay chuẩn bị kế hoạch dài hạn.
Vai trò của chuyên gia tư vấn
Các kế toán và chuyên gia tư vấn có thể trở thành đối tác quan trọng giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) quản lý cũng như hạn chế rủi ro. Nhiều SME hiện nay thường xuyên tìm đến họ để nhận được những tư vấn mang tính thực tiễn và hiệu quả. Tùy theo đặc thù rủi ro mà doanh nghiệp gặp phải, chuyên gia sẽ đưa ra giải pháp phù hợp và hỗ trợ doanh nghiệp trong việc thiết lập, vận hành và giám sát hệ thống kiểm soát nội bộ.
Xây dựng phương pháp quản trị rủi ro hiệu quả
Vậy bắt đầu từ đâu? Câu trả lời luôn nằm ở cấp lãnh đạo cao nhất. Việc phân định rõ vai trò giữa các chủ sở hữu, nhà sáng lập và ban điều hành là điều hết sức quan trọng. Có thể hình dung phòng họp lãnh đạo như “bộ não” của doanh nghiệp – nơi hoạch định chiến lược, ban hành chính sách và đưa ra những quyết định mang tính sống còn. Vì vậy, SMEs cần xây dựng các nguyên tắc cơ bản về việc nên và không nên làm. Những nguyên tắc này sẽ dần định hình nên điều lệ của công ty. Đồng thời, vai trò và trách nhiệm của từng thành viên sở hữu cũng cần được xác định và phân tách rõ ràng, lý tưởng nhất là phù hợp với chuyên môn và thế mạnh của từng người, trong đó có thể có một người giữ vai trò dẫn dắt.
Tiếp theo, doanh nghiệp cần nắm chắc chi phí hoạt động và các Chỉ số Hiệu quả Chính (KPI). Quản trị tài chính chặt chẽ đóng vai trò then chốt. Điều này đòi hỏi phải hiểu rõ các chỉ số chuẩn của ngành, chi phí vận hành hằng ngày, phương pháp tính giá thành sản phẩm, chiến lược định giá tổng thể, các yếu tố tạo nên hiệu suất, và đặc biệt là tiến hành phân tích điểm hòa vốn một cách đầy đủ.
Cuối cùng, tính thanh khoản – khả năng thanh khoản – là yếu tố sống còn của mọi doanh nghiệp. Doanh thu “khủng” hay báo cáo lợi nhuận ấn tượng sẽ trở nên vô nghĩa nếu việc thu hồi công nợ bị chậm trễ, chi phí đầu tư vượt khả năng tài chính, hoặc tỷ lệ hàng trả lại quá cao làm cạn kiệt dòng tiền. Không có thanh khoản lành mạnh, doanh nghiệp khó có thể tồn tại lâu dài.
Ưu tiên dòng tiền để đảm bảo khả năng chống chịu của doanh nghiệp
Một sai lầm phổ biến của các nhà lãnh đạo doanh nghiệp là quá tập trung vào những công việc hằng ngày như xử lý vấn đề nhân sự hay chốt hợp đồng, mà bỏ quên nhiệm vụ cốt lõi là tạo ra đủ dòng tiền. Doanh nghiệp luôn cần có nguồn vốn và quỹ dự trữ phù hợp không chỉ để đáp ứng nhu cầu vốn lưu động, mà còn để có thể vượt qua khủng hoảng với mức thiệt hại tối thiểu
Để duy trì tăng trưởng bền vững và hoạt động ổn định, doanh nghiệp cần tập trung tạo ra đủ dòng tiền từ hoạt động kinh doanh nhằm tài trợ cho các khoản đầu tư. Việc đặt trọng tâm chiến lược vào dòng tiền chính là yếu tố then chốt bảo đảm sự tồn tại và thành công lâu dài.
Vượt qua thách thức của SMEs
Quản lý dòng tiền hiện nay đặc biệt khó khăn đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), trong bối cảnh môi trường tín dụng từ ngân hàng ngày càng chặt chẽ và kém linh hoạt. Bên cạnh đó, SMEs còn phải đối mặt với nhiều thách thức đặc thù như rủi ro chuỗi cung ứng, yêu cầu về phát triển bền vững, và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ (IP). Các sự kiện toàn cầu gần đây như căng thẳng thương mại Mỹ – Trung, đại dịch COVID-19 hay chiến sự tại Ukraine đã gây gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng. Do đó, doanh nghiệp cần chủ động xác định và phân tích cả rủi ro bên ngoài (như các sự kiện toàn cầu) lẫn rủi ro nội bộ (ví dụ thiếu hụt nhân lực chất lượng hoặc hạn chế trong khâu logistics).
Để giảm thiểu những rủi ro này, doanh nghiệp nên đa dạng hóa lựa chọn. Điều này bao gồm việc chủ động tìm kiếm và hợp tác với nhiều nhà cung cấp, nhà thầu phụ (chẳng hạn tham gia hội chợ, triển lãm), mở rộng mạng lưới quan hệ với các đối tác trong ngành, thậm chí cả đối thủ cạnh tranh, đồng thời luôn cập nhật thông tin. Một chuỗi cung ứng được thiết kế rõ ràng với nhiều lựa chọn thay thế tại các khu vực khác nhau là yếu tố then chốt để duy trì tính ổn định.
Cuối cùng, việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ là một chiến lược quản trị rủi ro quan trọng, đồng thời mang lại giá trị nội tại cho doanh nghiệp. Đầu tư vào IP không chỉ giúp nâng cao cơ hội tiếp cận nguồn vốn, mà còn đảm bảo tài sản trí tuệ được duy trì và lưu giữ lâu dài trong doanh nghiệp.
Tóm lại, bài viết này chỉ mới chạm đến bề nổi của một kế hoạch quản trị rủi ro toàn diện, nhằm nhấn mạnh lý do tại sao doanh nghiệp không nên ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần thiết. Bước khởi đầu quan trọng nhất là thừa nhận rằng rủi ro không phải là vấn đề “có hay không”, mà là “khi nào” nó sẽ tác động đến doanh nghiệp. Ban lãnh đạo cần luôn cảnh giác, chủ động nhận diện các rủi ro tiềm ẩn và dành đủ thời gian để xây dựng các chiến lược ứng phó. Sẽ là ngây thơ nếu cho rằng hành trình phát triển của doanh nghiệp luôn suôn sẻ; do đó, quản trị rủi ro cần được xem là một trụ cột trong chiến lược kinh doanh và là mối quan tâm hàng đầu của các nhà khởi nghiệp.
Nguồn: Tin tức, quan điểm và phân tích từ Russell Bedford International (Bản tin tháng 9/2025)
